Schijngestalten van de maan

“De nieuwe maan ontstaat wanneer de maan tussen de aarde en de zon staat.”

Waarom schijnt de maan eigenlijk?

Wist je dat de maan ook gewoon een saaie bol zou zijn als de zon er niet was?  De maan schijnt omdat zijn oppervlak het licht van de zon reflecteert. En ondanks het feit dat hij soms heel fel lijkt te schijnen, reflecteert de maan slechts tussen 3 en 12 procent van het zonlicht dat hem raakt. De waargenomen helderheid van de maan vanaf de aarde hangt af van waar de maan in zijn baan rond de planeet is. De maan reist elke 29,5 dag een keer rond de aarde, en tijdens de reis wordt de maan vanuit verschillende hoeken door de zon verlicht.  Deze beweging van de maan rond de aarde – en de gelijktijdige baan van de aarde rond de zon – verklaart de verschillende fasen van de maan (volle maan, kwart maan, enz.).

Op een bepaald punt in de baan van de maan rond de aarde is slechts de helft van het oppervlak van de maan naar de zon gericht en dus wordt slechts de helft van de maan verlicht. De andere helft van het oppervlak is naar de zon gericht en staat in de schaduw. De maan is op zijn helderst als hij vanuit ons perspectief 180 graden van de zon verwijderd is (beeld de zon, de aarde en de maan in een rechte lijn in). Op dit moment is de volle helft van het maanoppervlak naar de zon gericht verlicht en zichtbaar vanaf de aarde. Dit is wat bekend staat als een volle maan.

De schijngestaltes van de maan

Het is waarschijnlijk het gemakkelijkst om de maancyclus in deze volgorde te begrijpen: nieuwe maan en volle maan, eerste kwartier en derde kwartier en de fasen daartussen. De nieuwe maan ontstaat wanneer de maan tussen de aarde en de zon staat. De drie objecten zijn allemaal uitgelijnd. Het gehele verlichte gedeelte van de maan bevindt zich aan de achterkant van de maan, de helft die we niet kunnen zien. Bij een volle maan staan de aarde, de maan en de zon bij benadering op één lijn, net als de nieuwe maan. Echter staat de maan aan de andere kant van de aarde, het hele verlichte deel van de maan staat dus naar ons toe. Het geschaduwde gedeelte is volledig aan het zicht onttrokken. De eerste kwart manen en de derde kwart manen (beide vaak “halve maan” genoemd), ontstaan wanneer de maan een hoek van 90 graden maakt ten opzichte van de aarde en de zon. We zien dus precies de helft van de maan verlicht en de helft in de schaduw.

Wanneer is het volle maan?

Een volle maan ontstaat dus als de maan als een volledige cirkel aan de hemel verschijnt. Een volle maan komt ongeveer elke 29,5 dag voor. Dit is de tijd die de Maan nodig heeft om door een hele maanfasecyclus te gaan. De maanstanden en de maanden van het jaar zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het woord ‘maand’ stamt zelfs af van het woord ‘maan’. Een maand werd oorspronkelijk gedefinieerd als ofwel 29 ofwel 30 dagen, ongeveer gelijk aan de 29,5-daagse maancyclus. Echter werden sommige van onze kalendermaanden later opgevuld met extra dagen, hierdoor zijn er 12 maanden die samen één compleet 365-daags zonnejaar vormen. Omdat onze moderne kalender niet helemaal in lijn is met de maanstanden, krijgen we soms meer dan één volle maan in een maand. Dit is in de volksmond bekend als een blauwe maan.

Hoewel je de Maan vaak zelfs overdag kunt zien, kan het op het eerste gezicht vreemd lijken om te denken aan een volle maan tijdens de daglichturen. Er is echter een eenvoudige verklaring voor. De reden dat dit gebeurt is dat de tijd verwijst naar het exacte moment waarop de Zon en de Maan aan weerszijden van de Aarde zijn uitgelijnd. Dit moment staat bekend als de ‘syzygie‘ van het Zon-Aarde-Maan systeem. Dit kan op elk moment dag en nacht gebeuren. De Maan zal er nog steeds vol uitzien op de avond ervoor of de avond na het exacte moment van ‘volle maan’.

Wat is een super maan?

De afstand tussen de Maan en de Aarde varieert, omdat de Aarde niet precies in het midden van de maanbaan staat en de maanbaan geen cirkel is (het is een ellips). Het moment waarop de Maan het dichtste bij de Aarde is heet een maanperigeum. Als de Maan het verste weg is heet het een maangesteente. Zodra het maanperigeum heel dicht bij een volle maan komt, dan zien we een zogenaamde Super maan. Een micro maan is de kleinste volle maan van het jaar. Dit is dus het tegenovergestelde van een super maan. Beide gestaltes zijn erg bijzonder om eens in het echt te zien.

Tot slot

Door het lezen van dit artikel heb je als het goed is een beter beeld gekregen bij alle soorten verschijningen van de maan. Iedere vorm van de maan is natuurlijk prachtig om te zien, of het nu de nieuwe maan of de volle maan is. Je ziet dus wel dat wij deze verschijningen van de maan alleen maar zien omdat het zonlicht van de zon op de maan valt. Als dit niet het geval zou zijn dan zou de maan altijd verborgen zijn. Dan zouden we nooit dit prachtige symbool hebben gehad!