Beeldschrift oude Egyptenaren

“Hiërogliefen zijn het beeldschrift van de oude Egyptenaren.”

Hoe heet het beeldschrift van de oude Egyptenaren?

Een kort antwoord op de vraag hoe heet het beeldschrift van de oude egyptenaren; Hiërogliefen! Maar wat zijn hiërogliefen. Ze maken deel uit van het oude Egyptische schrift. Je hebt misschien eerder voorbeelden van hiërogliefen gezien in films of tv-shows. Dit schrijfsysteem is meer dan 5000 jaar oud. Dit schrift gebruikte afbeeldingen in plaats van letters zoals ons moderne alfabet. Het hiëroglifische systeem van de oude Egyptenaren is erg groot. Met meer dan 700 symbolen is het veel groter dan de 26 letters die in het Nederlandse alfabet worden gebruikt.

De meeste Egyptenaren konden niet lezen en schrijven, in het oude Egypte werden de mensen die met hiërogliefen schreven, schriftgeleerden genoemd. Het schrijven en uitwerken van hiërogliefen duurde erg lang. Daarom kwamen de schriftgeleerden later met een eenvoudigere vorm van schrijven die Demotisch schrift werd genoemd. Na verloop van tijd gebruikten nieuwe schriftgeleerden alleen nog maar het Demotisch schrift. Het duurde niet lang voordat niemand wist hoe de oude hiërogliefen te schrijven of zelfs maar te lezen. Dit heeft er dus voor gezorgd dat de elite als het ware een monopolie kreeg op het geschrift. In Europa hadden we dit niet, hier konden mensen namelijk relatief eenvoudig Latijn leren via de kloosters en universiteiten.

De ontdekking van de Steen van Rosetta 

Toen archeologen hiërogliefen vonden op oude Egyptische piramides en graven, konden ze deze aanvankelijk niet lezen. Ze wisten dat het schrift iets betekende. Toch wist niemand hoe ze moesten worden geïnterpreteerd. Dit was een probleem tot het jaar 1799. Dat jaar viel Napoleons leger Egypte binnen. Daar vonden zijn troepen een oude steen, dit hielp om het mysterie van de hiërogliefen op te lossen. Die steen wordt de Steen van Rosetta genoemd. Hij is genoemd naar de naam van het gebied waar hij is gevonden. Op de steen stond hetzelfde korte verhaal geschreven in drie soorten schrift. Ze waren Grieks, Demotisch schrift en hiërogliefen. Omdat geleerden Grieks en Demotisch schrift konden lezen, konden ze de hiërogliefen bestuderen om erachter te komen hoe ze werkten. Jean-François Champollion voltooide de vertaling in de jaren 1820. Vandaag de dag kunnen mensen de Rosetta Stone in het British Museum in Londen bezoeken.

Deskundigen leerden dat hiërogliefen zeer complex zijn. Ook al was het gemaakt van afbeeldingen, het schrijven was meer fonetisch dan symbolisch. Het bestond uit drie soorten glyfes (symbolen). Fonetische symbolen zijn als alfabetische letters. Logografische symbolen staan voor voorvoegsels, achtervoegsels of korte woorden. Bepalende glyfes vernauwen de betekenis van fonetische en logografische glyfes. Dit laat wel zien dat het Egyptische schrift niet zo eenvoudig is als je aanvankelijk zou denken. Niet voor niets zo dat er vandaag de dag nog steeds een hoop onderzoek plaatsvindt naar de diverse soorten symbolen en tekens. 

Hiërogliefen

Hiërogliefen, zoals reeds uitgelegd, is het beeldschrift van de oude Egyptenaren. Het was de manier van schrijven circa 5000 jaar geleden. De oude Egyptenaren waren hun tijd ver vooruit. Hierbij in het kort wat Hiërogliefen precies zijn.

• Woorden

Een aantal symbolen staan voor hele woorden. Ze worden ook wel logogrammen of ideogrammen genoemd. Vandaag de dag wordt er nog steeds gebruikt gemaakt van deze vorm van communiceren door bedrijven, denk maar aan de ‘swoosh’ van Nike. Met dit teken moet je direct aan Nike denken, of de M van Mcdonalds. Ook logogrammen. In het oude Egypte stond het symbool van een vrouw simpelweg voor een vrouw, de zon had daarentegen meerdere betekenissen zoals ‘de zon’ of ook ‘het licht’.

• Klanken

Een symbool die een geluid vertegenwoordigt wordt ook wel een fonogram genoemd. Bepaalde symbolen hebben, net als in ons alphabet dezelfde geluiden gehad. Enkele voorbeelden van hiërogliefen die werden uitgesproken als geluiden zijn de uil, de lasso en de twee tongen. Respectievelijk waren dit de klanken M, O en Y.

• Lettergrepen

Er werden ook lettergrepen gevormd door verschillende combinaties aan hiërogliefen. Voorbeelden waren de ‘CH’ en de ‘SH’.

• Concepten

Naast de klanken, lettergrepen en woorden betekende sommige hiërogliefen ook bepaalde concepten zoals het eeuwig leven (denk maar aan het Ankh symbool, hier straks meer over) of de wedergeboorte. Deze hiërogliefen staan ook bekend als  determinatieven.

• Nummers

De Egyptenaren hadden ook een numeriek systeem dat sterk leek op het onze. Het werkte op een schaal van 10, net als het Nederlands numeriek systeem. De oude Egyptenaren gebruikten enkele lijnen om individuele getallen weer te geven, van 1 tot 10. Vanaf 10 werden afbeeldingen gebruikt, hierbij werd 10 uitgebeeld als hielbeen en een waterlelie het getal 1.000. Complexe getallen zouden worden geschreven door deze symbolen te combineren.

Waar werden Hiërogliefen voor gebruikt?

Hiërogliefen werden zozeer gebruikt voor hedendaags gebruik waarbij de ‘normale’ mens bepaalde dingen kon lezen. De meeste Egyptenaren konden nog geen eens lezen en schrijven. Hiërogliefen werden gebruikt in tempels om met de goden te communiceren. Egyptische symbolen werden gekozen om respect te tonen voor elke god en godin. Daarnaast werden Hiërogliefen gebruikt in graven, denk maar aan de verschillende piramides (de bekendste de Piramide van Gizeh vlakbij Caïro). De symbolen werden beschouwd als een manier om te helpen de oversteek te maken naar het hiernamaals. Daarnaast werden hiërogliefen ook gebruikt bij de regering met als taak gegevens over de staat van het land bij de houden. Bijvoorbeeld zaken als voorraadniveaus en belastingen werden bijgehouden aan de hand van het beeldschrift van de oude Egyptenaren.

De bekendste Egyptische goden

Zoals je waarschijnlijk wel weet zijn er heel wat verschillende soorten Egyptische goden. We zijn in ons land met veel van deze goden wel bekend, al weten veel mensen niet precies wat het symbool is van deze Egyptische goden. Om het wat makkelijker voor je te maken hebben we hieronder de belangrijkste en meest bekende Egyptische goden voor je uiteengezet: 

• Amun-ra

Zoals Zeus voor de Grieken was, werd de Egyptische god Amun-Ra of Amon beschouwd als de koning van de goden en godinnen. Hij werd Amun-Ra nadat hij was samengevoegd met de zonnegod Ra. Men dacht dat hij de vader van de farao’s was, en zijn vrouwelijke tegenhanger, Amunet, werd de Vrouwelijke Verborgene genoemd. Het vormen van de Thebaanse Triade, Amun en Mut, samen met hun zoon Khonsu, de maangod, werden vereerd in het oude Egypte. Amun werd niet alleen in Egypte aanbeden, maar ook buiten Egypte.

• Mut

Mut betekent “moeder” in het Egyptisch. Daarnaast is het een oer-godheid die twee kronen op haar hoofd draagt, die elk Opper- en Beneden-Egypte vertegenwoordigen. Ze staan bekend als “Zij die bevalt, maar zelf niet geboren is”. Ze wordt in hiërogliefen getoond als een gier. Dit symbool is op verschillende manieren geïntegreerd met andere godheden en wordt vaak afgebeeld als een kat, cobra, koe en zelfs een leeuwin. De moeder van Khonsu, Mut en haar verschillende associaties werden door talrijke verschillende farao’s vereerd.

• Osiris

Dit werd beschouwd als het oudste kind van de god Zeb en de hemelgodin Nut. Osiris werd vereerd als de god van het hiernamaals, zoals de oude Egyptenaren geloofden dat er leven was na de dood. Deze god werd vaak afgebeeld met een groene huid en was de god van de vegetatie die duidde op vernieuwing en groei en werd verantwoordelijk geacht voor de vruchtbare overstroming en de vegetatie rond de oevers van de Nijl. Het verhaal gaat dat Osiris trouwde met zijn eigen zus Isis en werd vermoord door zijn broer Seth. Ondanks de moord op zijn eigen broer werd Osiris door de magie van Isis weer tot leven gewekt om een kind te verwekken. Horus is de zoon van Osiris en Isis die de dood van zijn vader wreekte en opstond als een nieuwe farao van Egypte, terwijl Osiris de god van de onderwereld werd en hielp in het hiernamaals van de farao’s en het volk.

Overige Egyptische symbolen betekenis

Naast de goden waren er talloze andere symbolen die gebruikt werden bij het beeldschrift oude egyptenaren. Ieder symbool heeft zo zijn eigen betekenis. Hieronder volgt een lijst met een aantal van deze speciale Egyptische symbolen. Hierdoor krijg je een beter beeld van deze tekens:

• De Ankh

De Ankh is één van de bekendste symbolen uit het oude Egypte. Hij staat voor het eeuwig leven. Het teken heeft ook de naam de sleutel van het leven en vind je vaak terug op tombes van overleden koningen en koningen (denk aan bijvoorbeeld Cleopatra). Het staat bekend als “de sleutel van de Nijl” waarbij het de vereniging tussen de god Osiris en Isis is. 

• Djed

Het symbool Djed stond in het oude egypte beter bekend als de ruggengraat van de god Osiris. Het teken stond voornamelijk bekend om de wedergeboorte en stabiliteit. Met name wedergeboorte geloofden de oude Egyptenaren heilig in.

• Oog van Horus

Het Oog van Horus wordt ook wel het Oog van Ra genoemd. Dit teken stond bekend als bescherming tegen ziektes, boze geesten en voor een goede gezondheid. Het Oog van Horus is één van de bekendste symbolen uit het Oude Egypte. Naast reeds genoemde eigenschappen had het Oog ook genezende krachten waar de Egyptenaren in geloofden.

Het Oog van Horus had een sterke spirituele symboliek, zelfs vandaag de dag nog. Bij het begraven van koningen en koninginnen werd het Oog van Horus mee begraven ter bescherming in het hiernamaals.

• Was symbool

De ‘Was Staf’ stond symbool voor macht in de oude Egyptische cultuur. Hij vertegenwoordigde de macht en heerschappij van de goden. Tevens zorgde de Was Staf voor continuïteit van de welvaart van een koning. De kromme bovenkant van de staf staat symbool voor het hoofd van Set.

• De Scarabee kever

De Scarabee kever was een symbool van de dood en wedergeboorte. De scarabee had de vorm van een heilige pillenkever (ook wel de Scarabaeus sacer). De Scarabee leek op een mestkever. Hij fungeerde als gids en beschermer in het hiernamaals. En bekend symbool in de Egyptische mythologie. Het was een van de belangrijkste en meest populaire symbolen die je hedendaags terug ziet in tattoos, films, sieraden en meer. De afbeelding van een Scarabee staat in het oude Egyptische schrift voor drie medeklinkers, namelijk XPR. Wat vertaald wordt als ontstaan, scheppen en/of transformeren.

• Lotus

De Lotus stond voor wedergeboorte in het oude Egypte. Er waren twee soorten lotusbloemen, namelijk de witte en de blauwe variant. Naast de wedergeboorte stond de lotusbloem ook symbool voor de eenwording van de twee Egyptische koninkrijken.

• Uraeus

Het woord Uraeus is afkomstig uit het oude Griekenland en heeft de vorm van een cobra slang. De cobra vertegenwoordigt de godin Wadjet, een zeer oude godin die wordt geassocieerd met het koningshuis. Het symbool had magische en mysterieuze krachten en bood bescherming aan hen die dat nodig hadden.

• Ka symbool

Het Ka symbool, wat eruit ziet als twee armen die de lucht in wijzen vertegenwoordigt het proces van ontvangst van het leven. Daarnaast staat het ook voor de levenskracht en spirituele kracht die in het lichaam van een persoon zit en daarbij de dood spiritueel overleeft. Ka werd samen met Ba verenigd om de doden te helpen weer tot leven te komen. In hiërogliefen wordt ka gesymboliseerd met omhoog of naar voren gestrekte armen.

• De Tjet

De Tjet staat ook bekend als het bloed van Isis en lijkt veel op het Anka symbool. In tegenstelling tot het Anka symbool zijn de armen naar beneden gebogen. Het symbool werd gebruikt als graf amulet en werd vaak gemaakt van rode steen of glas. De Tjet symboliseert het eeuwig leven en hergeboorte. Het teken werd vaak gecombineerd met de Ankh en bood bescherming en beveiliging van zowel Isis als Osiris.

• Hekha en Nekhakha

Dit symbool stond voor absolute macht van de koning over zijn onderdanen. Het woord Hekha is een benaming van Osiris, wat regeren betekent. Het symbool wordt beschouwd als een een teken voor koninklijke macht en heerschappij.

• Ouroboros

Een van de symbolen en aspecten van de zonnegod die de reis van Aton symboliseert, De Ouroboros staat voor wedergeboorte en eeuwig leven. Het symbool lijkt op een slang, dit heeft te maken met het verhaal dat Atum uit de donkere wateren kwam als slang en zich keer op keer vernieuwde. De Ouroboros staat ook bekend als een infinity teken en wordt gebruikt in verschillende culturen.

Tot slot

Als het goed is heb je door het lezen van dit artikel wat meer inzicht in de wereld van de Egyptenaren. Door de Steen van Rosette is het voor ons mogelijk geworden om de Hiërogliefen te lezen. Dit heeft als gevolg gehad dat we veel meer te weten zijn gekomen over deze bijzondere periode. Een ding is zeker, de tijd van de Egyptenaren is misschien wel de meest mysterieuze tijd die ooit heeft plaatsgevonden hier op aarde!